Foto: EUIC/U.Jovovic
Podgorica, 16.03.2018. godine. NVO Društvo mladih ekologa Nikšić je u saradnji sa nevladinim organizacijama iz Koalicije 27 organizovalo okrugli sto na temu “Održivost hidropotencijala i prirodnih vrijednosti Crne Gore sa osvrtom na planove izgradnje malih hidroelektrana na rijeci Bukovici i realizovane projekte“.
Od 2008. godine je odobreno 68 projekata izgradnje mHE na 45 rječnih tokova, 38 je odobreno putem javnih tendera, a 30 skraćenom procedurom, odnosno putem energetskih dozvola Ministarstva ekonomije. Od tih 38 koji prolaze proceduru izrade elaborata o procjeni uticaja na životnu sredinu, Agencija je odobrila 31. Trenutno je pet u procesu odobravanja, dvije na rijeci Bukovici, dvije na Đuričkoj i jedna na Bjelojevićkoj rijeci. Do sada je izgrađeno 12 mHE.
Na okruglom stolu se razgovaralo o problematici koja nastaje od samog procesa planiranja i ispitaivanja terena pa do finalne faze izgradnje mHE.
Iako se smatraju obnovljivim izvorima energije, većina do sada dodijeljenih koncesija je dodijeljena bez validnih osnova, vodnih i bioloških, uz nepostojanje odgovarajućih planskih dokumenata, strateških smjernica i preciznih podataka o uticaju realizacije ovih projekata na životnu sredinu.
Navedeno je da je prvi problem u fazi planiranja mHE nepostojanje vodoprivrednih osnova. Posebno je važan katastar vodoka sa ekološkim i energetskim karakteristikama. Postojao je samo jedan katastar malih vodotoka za 13 opština urađen 2012. koji nije bio javno dostupan. Sljedeći problem je nedostatak godišnjeg ili višegodišnjih planiranja dodjele kncesija, iako je to bila obaveza po zakonu.
Da bi bilo kvalitetno, istraživanje uticaja gradnje mHE na životnu sredinu mora trajati najmanje godinu dana, što zahtijeva ogromno vrijeme, energiju i novac, pa koncesionari to izbjegavaju. Poseban problem je nedovoljno jasno definisana odgovornost koncesionara. Loš primjer je bio slučaj na rijeci Bistrici u bjelopoljskoj opštini gdje je raskinut ugovor o koncesiji zbog neekonomičnosti izgradnje mHE, upravo zbog loših hidroloških podataka i kratkog roka planiranja. Pri tome je gubitnik rijeka, koja je ostala devastirana i niko nije bio odgovoran da je vrati u pređašnje stanje.
Foto: EUIC/U.Jovovic
Razgovarano je o značaju očuvanja endema jer prilikom uzimanja vode za potrebe mHE doći će i do nestanka organizama na tom prostoru. U tom smjeru je naglašeno da u Crnoj Gori procjene uticaja ljudi doživljaju kao prosto navođenje spiska vrsta, ali samo navođenje broja vrsta ne govori mnogo već treba zaštititi te endeme.
Što se tiče Bukovice, pozitivno je vraćanje elaborata i iznijeto je mišljenje da se u potpunosti trebaju odbacirti te da se Bukovica zbog svojih prirodnih vrijednosti može efikasno ekoturistički valorizovati, gdje bi lokalna zajednica imala veće benefite od izgradnje mHE.
Okrugli sto se realizovao u okviru projekta „Jačanje kapaciteta za bolju životnu sredinu u Crnoj Gori“ čiji je nosilac Green Home i partnerski ga realizuje sa NVO Centrom za zaštitu i proučavanje ptica, NVO Sjevernom Zemlja i NVO Društvom mladih ekologa iz Crne Gore i NVO Zelenom akcijom iz Hrvatske.
